Cylkow Izaak (1841–1908), kaznodzieja synagogi warszawskiej, tłumacz Pisma Świętego, ur. w Bieżuniu w ziemi płockiej, skąd również pochodził jego ojciec Mojżesz Aron C. (1813–1884), nauczyciel Szkoły Rabinów w Warszawie. Izaak C. ukończył Szkołę Rabinów w Warszawie (1859), po czym przez rok był uczniem Akademii Medyko-Chirurgicznej, a otrzymawszy stypendium stowarzyszenia Lomdej Torah, udał się na studia filozoficzne do Berlina; po czterech latach uzyskał stopień doktora filozofii i języków semickich w uniwersytecie w Halle na podstawie rozprawy pt.: De cogitatione et existentia, inter se cohaerentibus. Po powrocie do Warszawy uzyskał (1865) urząd kaznodziei przy synagodze na Danilewiczowskiej, opróżniony po ustąpieniu dra Jastrowa, skompromitowanego wobec rządu rosyjskiego wystąpieniem w przededniu powstania oraz patriotycznymi kazaniami. C. musiał zrazu kazać po niemiecku, choć młodsza generacja Żydów, wówczas zupełnie spolszczona, tego języka nie rozumiała. Dopiero w r. 1878, podczas uroczystego otwarcia nowej synagogi na Tłomackiem, odważył się C. na krok stanowczy i w obecności generałgubernatora Kotzebuego i licznych urzędników rosyjskich wygłosił kazanie w języku polskim. Zarząd synagogi sporządził protokół z uroczystości, dał go do podpisu generałgubernatorowi i odtąd miewał C. kazania wyłącznie w języku polskim i w tym języku kształcił młodzież. Kierował bowiem szkółką religijną, utrzymywaną przez Zgromadzenie Synagogalne, do której uczęszczała na naukę religii młodzież tego wyznania ze wszystkich szkół warszawskich. Swe Kazania i nauki wydał w r. 1901 drukiem i z nich poznajemy patriotyczne stanowisko C-wa i jego polemikę z prądami narodowożydowskimi, które już wówczas poczęły się szerzyć wśród młodzieży żydowskiej. Największą jednak zasługę C-wa stanowi jego piękny i wzorowy przekład »Pisma Świętego« na język polski. C. był pierwszym Żydem, który się podjął tej pracy i wykonał ją podług wszelkich zasad nauki. Każdą księgę opatrzył wstępem i komentarzem, przy czym trzymał się drogi pośredniej między skrajną krytyką protestancką a tradycyjną nauką żydowską. Już w r. 1883 wydał C. przekład »Psalmów Dawidowych« (»Psalmy«…, W. 1883) po czym w r. 1895 wydał w Krakowie »Pięcioksiąg« i to w dwóch wydaniach, z komentarzem i bez komentarza, w r. 1896 wydał »Jezajasza«, w r. 1899 »Jeremiasza«, w r. 1900 »Ezechiela«, w r. 1902 »Przypowieści«, w r. 1903 »Księgę Joba« i »Księgę pięciu zwojów«, w r. 1905 »Przypowieści Salomona« i »Księgę Jozuego«. Tu nastąpiła długa przerwa, podczas której, choć trapiony ciężką chorobą serca, dalej pracował nad przekładem Biblii oraz modlitewników świątecznych. Nie zdążył jednak wydać ich drukiem, gdyż zmarł 1 XII 1908. Pogrzeb jego był wielką manifestacją całego żydostwa warszawskiego oraz wielkiej części ludności chrześcijańskiej. Cała prawie prasa warszawska poświęciła C-owi gorące wspomnienia. Dopiero w cztery lata po jego śmierci (1912) wydało Zgromadzenie Synagogalne dwa tomy Machzoru, czyli modlitw na wszystkie święta; w r. 1913 ukazały się pod redakcją jego następcy w urzędzie dra Samuela Poznańskiego: »Księga Sędziów« i »Księga Samuela«, a w r. 1914 »Księga Królów«. W rękopisie zostały do dzisiaj nie wydane księgi: Daniela, Ezry i Nehemiasza oraz »Kronik«. W r. 1913 wydano II tom Kazań i nauk C-wa.
Cylkow I., Mowa wygł. przy otwarciu nowej Synagogi w r. 1878, W. 1880; Z dziejów Gminy Starozakonnych w Warszawie, I. Szkolnictwo, W. 1907, 34, 37, 80, 114; Nussbaum H., Szkice hist. z życia Żydów w Warszawie, W. 1881, 103, 105–6, 168; Nekrologi: »Kurier Warsz.« 1908 z 3 XII; »Nowa Gazeta« z 1 XII 1908; »Izraelita« 1908, nr 49; »Jedność«, Lw. 1908, nr 50; »Hajnt« 1908, nr 261.
Majer Bałaban